KOZAN SANCAĞI TARİHİ ÜZERİNE NOTLAR-I

Şamil YAZAN

Araştırmacı-Yazar

Talihsiz Bir Şehir Olan Anavarza’nın Hikâyesi

Anavarza zarb kelimesinden gelmekte olup zarb kelimesi sarı manasına gelmektedir. Anavarza ismi bir kayadan veya Anavarza’nın kurucusu olan Azarbas’tan gelmektedir. Anavarza’nın tarih boyunca iki büyük deprem yaşamıştır. İlk deprem Roma İmparatoru Nevra’nın hükümdarlığı sırasında olmuştur. İkinci deprem Roma İmparatoru Justin hükümdarlığı sırasında olmuştur. Justin şehri tekrar onarmıştır. Roma İmparatoru Justin’nin şehri onarmasından dolayı Justinopolis adıyla anılmıştır. İkinci deprem birinci depremden daha yıkıcıydı. Justin’in halefi olan Justinian devrinde Anavarza yeniden inşa edildi. Şehrin dışındaki duvarlar Justinian diye anılmaktadır. Şehri Roma İmparatoru Augustus ziyaret etmiş. İmparator Agustus’un ziyaretiyle şehir yeniden önem kazanmaya başlamıştır. Ayrıca İmparator Agustus şehre Cesarea ad Anazarbun adını vermiştir.

Şehir sekizinci yüzyılın sonlarında Müslümanların eline geçti. Abbasi halifesi Harun Reşid zamanında (M. S. 802) şehre Horasan Türkleri yerleştirilerek bölge güvenliği sağlamak amacıyla bir askeri garnizon kuruldu. Şehir, Sis şehrinin önem kazanmasına kadar bölgenin en önemli şehir olma hüviyetini sürdürdü. 1130 tarihinde şehrin yakınlarında Haçlılarla Halep ve Dımaşk Sultanları arasında bir savaş oldu. Ermeni kralı II. Leo zamanında şehir eski cazibesini iyice yitirdi.

Hacın mı Haçin mi?

Osmanlı Türkçesini bilenler iyi bilirler ki Osmanlı Türkçesinde yer ve şahıs adlarını okumak zordur. Özellikle incelediğiniz yöreyi bilmiyorsanız Osmanlı kaynaklarındaki yer ve şahıs isimlerini okurken hata yapma olasılığınız bir kat daha artmaktadır. İşte Kozan Sancağının önemli kazalarından biri olan Saimbeyli’nin Osmanlı zamanındaki ismi olan Hacın’ın adında da kelimeyi yanlış okumaktan doğan bir karışıklık vardır. Osmanlı Türkçesi uzmanları Hacın kelimesini yanlışlıkla Haçin okuyunca bu kelime bu şekilde bilinir olmuştur. Aslında bu kelimenin Hacın olması gerektiğini vurgulayanların başında Şair ve Yazar Ahmet Kaytancı gelmektedir. Zaten Ahmet Kaytancı yayınladığı kitabın ismi de Hacın’dır. Ahmet Kaytancı’yla yaptığımız bir sohbet esnasında Haçin kelimesinin aslında Hacın olması gerektiğini çünkü kendisinin Saimbeylili büyüklerden Hacın şeklinde duyduğunu belirtir. İngiliz kaynakları bu kelimeyi Hadjin şeklinde yazmaktadırlar. Hadjin kelimesi de Hadji kelimesinden gelmektedir. Hadji kelimesinin Türkçe karşılığı Hacı’dır. Yani Hadjin kelimesinin tam karşılığı olarak Hacın olmalıdır. Zaten Osmanlı Türkçesinde ç harfinin altında üç nokta vardır. C harfinin altında da bir nokta vardır. Yani Hacın( ﺣﺎﺟﻴﻦ ) kelimesi c harfi ( yani Cim) ile yazılmaktadır.